Autorijden langs de rand van de schepping

Wanneer je na een vakantie, ‘s avonds de rotonde van Ermelo verlaat,  op weg naar huis, dan rijd je als het ware IN en DOOR de ontstaansgeschiedenis van Nederland.

Je zwenkt naar beneden en ziet nog heel even, in de spiegel, een vage dijk lijn. Daarachter de dampt het Veluwe meer, vroeger de zuiderzeekust. Sprookjesachtig mooi.

Je rijdt door een dal van weilanden. Waar nu een weg ligt stroomden ooit de Waal en de Maas om in de Zuiderzee uit te monden. Maar in de voorlaatste ijstijd groeide hier langzaam een gletsjerpunt die deze rivieren steeds meer naar het westen en zuiden dwong. Wel iets om over na te denken als je in de koopgoot van Rotterdam loopt te winkelen...

Die gletsjer lag er niet in een dag. Er waren eeuwen mee gemoeid. Maar langzaam en zeker werden het  zand en grind dat de terugtrekkende rivieren achterlieten naar de zijkant gebulldozerd.

Toen het ijs weer was gesmolten en het gebied warmer werd lag er de onvruchtbare en droge bult die nu aan de rechterkant van de weg steil omhoog rijst. De Veluwe.

Regenwater zakt er snel weg, en het diepe grondwater sijpelt langzaam naar de randen van deze bult. Daardoor kwamen er, door de waterdruk, overal aan de randen veenmoerassen.

De Veluwe werd een uitgestrekt geïsoleerd gebied. In het oosten begrenst door de IJssel, in het westen en zuiden moerassen en in het noorden de zee.

De laatste ijstijd zorgde door het voortdurend bevriezen en ontdooien en smeltwater wat niet kon wegzakken, voor nog meer reliëf. Er kwamen toen op de Veluwe zelf kleine meertjes, veenmoerassen en zandverstuivingen.

Ondanks, of misschien wel dankzij de geïsoleerde ligging werd de Veluwe al vroeg door mensen bewoont. Je zat er hoog en droog en er was toch voldoende water op loopafstand.

Er werd landbouw bedreven op kleine stukjes grond, waar de bomen gekapt werden en het verbrande hout voor bemesting werd gebruikt. Wanneer de bodem uitgeput raakte werd een nieuw stuk akker ontgonnen en werden de schapen losgelaten op het taaie gras, wat er nog wilde groeien. Zo ontstond langzamerhand een landschap van heide en akkertjes.

De bossen die je er nu ziet kwamen pas veel later. Ze zijn opnieuw aangeplant voor de ijzerwinning, (houtskool), de scheepsbouw en de jacht.

Eeuwenlang was het een moeilijk bereikbaar gebied, waar overheidsbemoeienis en het christendom pas laat voet aan de grond kreeg. Mede daarom konden voorchristelijke elementen, zoals het noodlot en een scherpe dualiteit tussen de goeden en de verkeerden, hier nog lang plaatselijk hun invloed hebben.

Maar ook een gebied waar je op elkaar aangewezen was en  tegelijkertijd zelfredzaam moest zijn. Op de Veluwe wonen mensen die elkaar vertrouwen. Groepsgevoel en individualiteit zijn hier in evenwicht. Het innerlijk leven was en is er daarom belangrijk. Je vindt er dan ook overal sporen van mystiek, mythe en bevindelijkheid.

 Tegenwoordig is de Veluwe prima bereikbaar. Niet ver weg en toch nog best wel rustig. En zolang je er niet komt om de lakens uit te delen is het er goed vakantie vieren!